Testosteron Replacement Therapy (TRT) is een medische behandeling voor mannen met een bewezen tekort aan testosteron. Het natuurlijke testosterongehalte kan dalen door leeftijd, stress, ziekte of leefstijl, en dat kan leiden tot klachten zoals vermoeidheid, laag libido en afnemende spierkracht. TRT vult dit tekort aan via injecties, gels of andere methoden. In Nederland mag TRT alleen worden voorgeschreven wanneer er sprake is van een klinisch tekort, bevestigd met bloedonderzoek. In deze gids lees je hoe TRT werkt, wat de voordelen en risico’s zijn, welke onderzoeken nodig zijn en wat de kosten ongeveer bedragen.

Inhoudsopgave

Hoe werkt TRT in Nederland?

In Nederland verloopt een TRT-traject uitsluitend via medische begeleiding. Het begint bij de huisarts, die jouw klachten beoordeelt en ochtendbloed laat prikken om het testosteronniveau te meten. Bij herhaald lage waarden en duidelijke symptomen volgt vaak een verwijzing naar een endocrinoloog, uroloog of een gespecialiseerde kliniek. De specialist beoordeelt of testosteronvervanging nodig is en stelt een behandelplan op. Tijdens de behandeling wordt regelmatig gecontroleerd of het testosteronniveau stabiel blijft en of er geen bijwerkingen optreden. TRT kan in verschillende vormen worden toegediend, zoals injecties (bijvoorbeeld Nebido), gels of pleisters. Zelfmedicatie met testosteron is in Nederland verboden en kan tot ernstige gezondheidsrisico’s leiden, waaronder hormonale ontregeling en hart- en vaatproblemen.

Wat doet TRT met je lichaam en geest?

Testosteron heeft invloed op vrijwel elk systeem in het lichaam. Bij mannen met een tekort kan TRT leiden tot meer energie, een stabielere stemming en verbeterde fysieke prestaties. Veel mannen merken na enkele maanden een toename in spiermassa en kracht, een afname van vetmassa en een beter herstelvermogen. Ook mentaal kan TRT positieve effecten hebben, zoals een verbeterde focus, meer motivatie en een sterker libido. Niet elke man reageert hetzelfde; de mate van verbetering hangt af van de ernst van het tekort en de algehele gezondheid. TRT is het meest effectief bij mannen met objectief lage testosteronwaarden en duidelijke klachten.

Belangrijke effecten van TRT:

Toename van spiermassa en kracht
Verbetering van stemming en motivatie
Hogere botdichtheid en energieniveau
Verbetering van seksuele functie en libido

Wanneer is TRT medisch verantwoord?

Een behandeling met testosteron is alleen verantwoord bij een bewezen tekort én passende klachten. De diagnose hypogonadisme wordt gesteld wanneer zowel bloedonderzoek als symptoomprofiel dit ondersteunen. Richtlijnen van de Endocrine Society en de Nederlandse Vereniging voor Endocrinologie (NVE) adviseren om TRT pas te overwegen bij totaal testosteronwaarden onder de 8 nmol/L. Waarden tussen 8 en 12 nmol/L vragen om aanvullend onderzoek, zoals vrij testosteron en SHBG. Ook worden de hormonen LH en FSH gemeten om te bepalen of het probleem in de testes of de hypofyse ligt. Belangrijk is dat de diagnose altijd wordt bevestigd met minstens twee ochtendmetingen, omdat testosteronwaarden gedurende de dag kunnen fluctueren. Alleen bij een duidelijk tekort en aanhoudende klachten kan TRT verantwoord worden gestart.

Onderzoeken vóór en tijdens de behandeling

Voorafgaand aan TRT worden verschillende medische onderzoeken uitgevoerd. Naast testosteronmetingen worden ook de waarden van LH, FSH, SHBG en prolactine bepaald. Bij oudere mannen of bij verdenking op prostaatproblemen wordt het PSA-gehalte gecontroleerd. Andere belangrijke testen zijn het bloedbeeld (hematocriet), lever- en nierfunctie, glucose, lipidenprofiel en eventueel een MRI bij hypofyse-afwijkingen. Deze uitgebreide screening zorgt ervoor dat TRT veilig kan worden gestart.

Tijdens de behandeling volgt regelmatige controle. Meestal worden bloedwaarden na drie maanden opnieuw gecontroleerd en daarna elke zes tot twaalf maanden. Zo kan de arts de dosering aanpassen en tijdig ingrijpen bij afwijkingen. Monitoring is essentieel, omdat TRT de aanmaak van rode bloedcellen kan verhogen en het PSA-gehalte kan beïnvloeden.

Mogelijke bijwerkingen en risico’s

Bij correct gebruik en medische begeleiding is TRT doorgaans veilig, maar het blijft een hormonale behandeling met mogelijke bijwerkingen. Op korte termijn kunnen acne, vochtretentie of stemmingswisselingen voorkomen. Sommige mannen ervaren een toename van prikkelbaarheid of een licht verhoogde bloeddruk. Op de lange termijn kan TRT de aanmaak van sperma verminderen, wat tijdelijk de vruchtbaarheid beïnvloedt. Ook kan het bloed stroperiger worden door een verhoogde hematocrietwaarde, wat gecontroleerd moet worden om tromboserisico’s te beperken.

Daarnaast blijft het belangrijk om de prostaat in de gaten te houden, vooral bij mannen boven de vijftig. TRT wordt afgeraden bij actieve prostaat- of borstkanker. De huidige wetenschappelijke consensus (Mayo Clinic, Endocrine Society, NHS) is dat TRT veilig is bij mannen met een medische indicatie en goede monitoring, maar zelfgebruik zonder toezicht kan gevaarlijk zijn.

Kosten en vergoeding van TRT

De kosten van testosterontherapie in Nederland variëren afhankelijk van het type behandeling en waar deze wordt uitgevoerd. Een consult bij de huisarts wordt volledig vergoed door de basisverzekering, zonder dat het eigen risico wordt aangesproken. Bloedonderzoeken en specialistische consulten vallen wel onder het eigen risico. De medicatiekosten lopen uiteen: testosterongels kosten doorgaans €30–100 per maand, terwijl injecties zoals Nebido gemiddeld €150–300 per jaar bedragen. Privéklinieken rekenen vaak extra voor consulten, laboratoriumonderzoek of comfortservices.

Wanneer TRT medisch is geïndiceerd en door een arts wordt voorgeschreven, vergoeden de meeste zorgverzekeraars de behandeling gedeeltelijk of volledig. Niet-medische of cosmetische toepassingen komen niet voor vergoeding in aanmerking. Het is verstandig om vooraf bij je zorgverzekeraar te informeren naar de exacte dekking.

Natuurlijke manieren om testosteron te ondersteunen

Niet elk testosterontekort vereist direct medicatie. Vaak kan een gezonde leefstijl helpen om de natuurlijke testosteronproductie te verbeteren. Regelmatige krachttraining, een gezond gewicht, voldoende slaap en stressreductie zijn bewezen strategieën om hormoonbalans te ondersteunen. Voeding speelt ook een rol: producten rijk aan zink, vitamine D en gezonde vetten dragen bij aan een gezonde testosteronspiegel.

Hoewel sommige supplementen worden gepromoot als “natuurlijke boosters”, tonen wetenschappelijke onderzoeken (Harvard Health, Voedingscentrum) aan dat het bewijs hiervoor beperkt is. Ze kunnen ondersteunend zijn, maar vervangen geen medisch noodzakelijke TRT. Leefstijlaanpassingen zijn echter voor iedere man met hormonale klachten een belangrijke eerste stap richting meer energie en vitaliteit.

Conclusie

TRT kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren bij mannen met een bewezen testosterontekort. De behandeling is veilig en effectief wanneer deze plaatsvindt onder deskundige begeleiding, met regelmatige controles en duidelijke medische indicatie. Zelfmedicatie of online aankopen zonder toezicht zijn risicovol en worden sterk afgeraden.

Bij IKARIA Clinics helpen we mannen met hormonale disbalans, vermoeidheid en vitaliteitsklachten via zorgvuldig bloedonderzoek en gepersonaliseerde begeleiding. Zo zorgen we dat iedere behandeling aansluit bij jouw unieke hormonale profiel en gezondheidssituatie.